30 jaar VRT ‐ teletekst: oud maar niet versleten

[Nederlandstalige Nieuwsmedia]

VRT's teletekst bestaat op zaterdag 8 mei dertig jaar. Het medium is niet hip en er is (nog) geen beeld of geluid. Maar één druk op de knop van de afstandsbediening volstaat om het wereldnieuws te kennen, de laatste voetbaluitslagen, het weer…Anno 2010 blijft teletekst ongemeen populair, bij jong en oud. Cijfers van het eerste kwartaal van dit jaar, tonen dat gemiddeld ongeveer 842,000 gebruikers elke dag de pagina’s van VRT teletekst raadplegen via hun televisiescherm (op Eén en Canvas).

Informatie met veel cijfergegevens (sportuitslagen of vluchtgegevens bijvoorbeeld) leent zich bij uitstek voor gebruik van teletekst. Teletekst is in die zin altijd een digitaal medium avant la lettre geweest, en het blijft mee evolueren. Sinds een aantal jaar biedt de VRT teletekst aan via internet en mobiele toepassingen.

De succesingrediënten blijven onveranderd: gebruiksvriendelijk, laagdrempelig, snel en betrouwbaar zijn de troeven van teletekst. Teletekst ordent het nieuws van de dag dat van alle kanten komt. Het nieuws is onmiddellijk beschikbaar en de gebruiker kiest zelf wanneer hij wat leest. Maar teletekst mag er dan al dertig jaar min of meer hetzelfde uitzien - 39 karakters in 19 lijnen in geel of cyaan - het evolueert wel mee in zijn toepassingen. Als openbare omroep probeert de VRT ook hier zoveel mogelijk gebruikers te bereiken.

Hoe het begon
Voor de openbare omroep met teletekst begon in 1980, werd het systeem al een paar jaar toegepast door de Britse omroep BBC, die de mosterd in de VS had gehaald. (Ceefax) In de jaren zeventig van de vorige eeuw ontdekten ingenieurs dat via de ongebruikte lijnen van het televisiebeeld teksten en grafische tekens in gecodeerde vorm kunnen worden meegestuurd met het gewone tv-beeld. Een aangepaste decoder volstond om die gegevens om te zetten in leesbare taal en op het tv-scherm te projecteren. Dit was het begin van teletekst.

VRT-teletekst begon in 1980 met drie vrijwilligers van de televisienieuwsdienst. Ze vulden samen nog geen 40 pagina’s. De redactie breidde jaar na jaar uit. Eén van de eerste toepassingen van teletekst, was de ondertiteling van Nederlandstalige programma’s voor doven en slechthorenden. In 2003 kwam daar het aanbod via het internet bij.

Om zich te wapenen voor de digitale toekomst, werd de teletekstredactie opgedeeld in twee: ondertiteling bleef onder de vleugels van televisie en werkt nauw samen met de dienst vertaling, en de redactionele poot vond onderdak bij de digitale redactie, waaronder deredactie.be en sporza.be zitten. Sinds de VRT-nieuwsdienst in 2007 een crossmediale redactie werd, zitten de teletekst-medewerkers niet meer samen, maar verspreid over verschillende werkplekken. De redacteurs schrijven berichten die online gaan, en daarnaast bewerkt worden voor teletekst, waarbij veelal een eigen accent wordt gelegd en altijd de nieuwswaarde primeert. Vandaag beschikt teletekst over een redactie die van 6 uur ’s ochtends tot middernacht permanent ruim 700 pagina’s op antenne heeft, verdeeld over een tiental rubrieken. Het teletekstsysteem wordt ook gebruikt voor de ondertiteling van de Nederlandstalige programma’s die de VRT-televisie uitzendt, vandaag zo’n 75 procent van het Nederlandstalige programma aanbod.

Teletekst in het digitale tijdperk
Sinds een aantal jaar biedt de VRT teletekst niet alleen aan via de televisie, maar ook via de websites van Eén en Canvas én via smartphone. Wie een iPhone of een Blackberry heeft, kan na het downloaden van een extra stukje software het vertrouwde teletekst altijd en overal bekijken. Teletekst mobiel heeft tot 7000 unieke bezoekers per dag op iPhone en 1500 op Blackberry.